ضوابط و مقررات نسخ پاراکلینیک

رادیوتراپی یا پرتودرمانی یکی از روش‌های درمان سرطان است . در رادیوتراپی از دز بالایی از پرتوهای یونیزان (عموما پرتو ایکس ) به منظور از بین‌بردن سلول‌های سرطانی و کوچک نمودن آن‌ها استفاده می‌شود . قبل از شروع پروسه پرتودرمانی از روش‌های مختلف تصویربرداری نظیر سی تی اسکن و ام‌آر‌آی جهت تعیین دقیق محل تومور استفاده می‌شود .

رادیوتراپی با ایجاد اختلال در عملکرد DNA سلول‌های سرطانی موجب کاهش سرعت رشد آن‌ها می‌شود . در اثر اختلالات    DNA ، تقسیم‌های متوالی سلولی متوقف می‌شوند و در نهایت سلول‌ها می‌میرند . رادیوتراپی یک پروسه زمان‌بر است زیرا چند هفته و یا چند ماه طول می‌کشد تا سلول‌های سرطانی از بین روند .

گاهی اوقات رادیوتراپی به عنوان بخشی از روند درمان در نظر گرفته می‌شود . به عنوان مثال پرتودرمانی بعد از جراحی تومور پستان (مراحل اولیه سرطان پستان ) می‌تواند از عود مجدد تومور جلوگیری ‌کند . همچنین پرتودرمانی اثر شیمی‌درمانی را افزایش می‌دهد و معمولا در درمان تومورهای حساس ؛ قبل ، بعد و هم‌زمان با شیمی‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد . رادیوتراپی ، جراحی  و  شیمی‌درمانی  سه بازوی اصلی درمان سرطان هستند. 

انواع روش های رادیوتراپی یا پرتودرمانی در درمان سرطان

پرتودهی ممکن است توسط منبع پرتو در داخل یا خارج از بدن انجام شود. عوامل زیادی در نوع پرتودرمانی اثر گذارند. این عوامل شامل:
*  نوع سرطان 
 * سایز تومور
 * مکان تومور در بدن
 * سلامت کلی و تاریخچه پزشکی بیمار
*  فاصله توده سرطانی تا بافت های سالم و حساس به تابش
 * سن بیمار و سایر شرایط پزشکی بیمار (بیماری‌های زمینه‌ای)

رادیوتراپی خارجی چیست و چه سرطان هایی را درمان می کند؟

از پرتودرمانی یا رادیوتراپی خارجی معمولا برای درمان بیماران سرپایی استفاده می‌شود . در پرتودرمانی خارجی از دستگاه‌های رادیوتراپی برای درمان سرطان استفاده می‌شود . این دستگاه‌ها بسیار بزرگ هستند و در حین کار، سروصدای زیادی ایجاد می‌کنند. دستگاه‌های رادیوتراپی هیچ تماسی با بیمار ندارند و تنها به دور وی چرخش می‌کنند و پرتوهایی را در زوایای مختلف به قسمت‌های مشخصی از بدن بیمار ساطع می‌کنند.

برای شروع فرایند رادیوتراپی خارجی ، بیمار روی تخت درمان دراز می‌کشد و از وی خواسته می‌شود تا برای چند دقیقه در طول تابش‌دهی ، بی‌حرکت باقی بماند . البته بلع و تنفس آرام و طبیعی مانعی ندارد . داخل اتاقی که بیمار پرتو می‌گیرد ، دوربین مداربسته‌ای قرار دارد که به مانیتورهای خارج از اتاق متصل است و کارشناسان پرتودرمانی می‌توانند بیمار را داخل این مانیتور ببینند و در صورت لزوم از طریق بلندگو با وی صحبت کنند .

رادیوتراپی خارجی برای درمان انواع سرطان‌های اندام‌های بدن نظیر سرطان مثانه ،  مغز،  پستان ، رکتوم  (روده بزرگ)، پانکراس ، معده ، گردن رحم (سرویکس) ، حنجره، ریه، پروستات و رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد . علاوه بر این رادیوتراپی خارجی ممکن است برای کاهش دردهای ناشی از سرطان‌های منتشر در بدن (متاستاتیک) یا مشکلات دیگر ناشی از گسترش تومورها مورد استفاده قرار گیرد. رادیوتراپی خارجی ممکن است یک‌بار یا طی چند مرحله تابش اشعه (به مدت حداکثر دو هفته ) انجام شود.

براکی تراپی یا پرتودرمانی داخلی چه تفاوتی با رادیوتراپی دارد؟

رادیوتراپی داخلی یک روش موضعی برای درمان سرطان است. در رادیوتراپی، اشعه یونیزان از خارج بدن بیمار تابانده می‌شود اما در براکی تراپی منبع اشعه رادیواکتیو در داخل بافت تومور یا نزدیک به آن قرار دارد. در روش براکی تراپی درمان فقط محدود به تومور است و بافت‌های سالم اشعه دریافت نمی‌کنند.

براکی تراپی در درمان سرطان‌های سر و گردن ،  پستان ، دهانه رحم (سرویکس) ، پروستات ، کیسه صفرا ،  مری ،  چشم ،  ریه و... مورد استفاده قرار می‌گیرد . پرتودرمانی داخلی ممکن است به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان انجام شود . حدود 10 درصد بیماران سرطانی مراجعه‌کننده به بخش‌ رادیوتراپی ، به براکی تراپی نیاز دارند . این روش معمولا همراه با سایر روش‌های درمانی مانند رادیوتراپی خارجی ، شیمی‌درمانی و جراحی به کار گرفته می‌شود .

رادیوتراپی داخلی سیستماتیک چیست و در درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

رادیوتراپی داخلی با منبع مایع، رادیوتراپی سیستماتیک نام دارد. در رادیوتراپی سیستماتیک، داروی رادیواکتیو از طریق حرکت در خون به بافت‌های بدن بیمار می‌رسد و موجب از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌شود. بیمار از طریق بلع و یا تزریق وریدی می‌تواند منبع پرتوزا را دریافت کند. با تابش سیستماتیک، مایعات بدن بیمار مانند ادرار، عرق و بزاق قابلیت پرتودهی بلند مدت دارند.

در چه مواردی به رادیوتراپی تومور سرطانی نیاز است؟

رادیوتراپی به معنای استفاده از اشعه یونیزان برای مقابله با سلول‌های سرطانی است. این فرایند در داخل بیمارستان‌هایی که دارای بخش رادیوتراپی باشند، انجام می‌شود. مقدار و دز رادیوتراپی با واحد گری (Gray) بیان می‌شود. به طور مثال اگر بیمار روزی دو گری اشعه به مدت ۳۰ روز دریافت کند، کلا ۶۰ گری اشعه دریافت کرده است. هر پرتودهی معمولا در حد چند دقیقه کوتاه طول می‌کشد. با این حال گاهی اوقات ممکن است زمان درمان به 15 دقیقه نیز برسد. از رادیوتراپی در موارد زیر استفاده می‌شود :

رادیوتراپی قبل از جراحی:  با رادیوتراپی اولیه، سایز تومور کوچکتر می‌شود و جراحی آن راحت‌تر انجام می‌گیرد.

رادیوتراپی در حین جراحی:  در این تکنیک، اشعه یونیزان به صورت مستقیم به توده سرطانی تابش می‌کند. با پرتودرمانی در حین عمل جراحی (intraoperative radiation)، پزشک می‌تواند به راحتی از بافت نرمال اطراف توده سرطانی محافظت کند .

رادیوتراپی بعد از جراحی:  این تکنیک به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده از جراحی انجام می‌شود تا احتمال عود تومور سرطانی کاهش یابد . 

علاوه بر این موارد ؛ برای کم کردن درد ناشی از تومورهای سرطانی و کنترل تومور در زمان عود مجدد ، از رادیوتراپی استفاده می‌شود.

عوارض رادیوتراپی چیست و چگونه می توان با آن مقابله کرد؟

رادیوتراپی نیز مانند تمام روش‌های درمانی عارضه‌هایی دارد اما این عوارض اغلب خطرناک نیستند و پس از اتمام دوره درمان خاتمه می‌یابند. میزان عوارض ناشی از این روش درمانی به نحوه درمان، منطقه درمان، میزان تحمل بدن بیمار و مقدار پرتودهی بستگی دارد. عوارض شایع رادیوتراپی شامل موارد زیر است:

خستگی و احساس ضعف در دوره رادیوتراپی

برخی بیماران پس از چند هفته از شروع درمان، احساس خستگی و ضعف می‌کنند و فعالیت روزمره آن‌ها کاهش می‌یابد. بهتر است بیمار برای مقابله با این عارضه، فعالیت خود را محدود کند و در طول روز استراحت کافی داشته باشد.

عوارض پوستی در منطقه درمان رادیوتراپی

در طول دوره درمان، پوست منطقه مورد تابش دچار خشکی و خارش می‌شود. گاهی اوقات نیز پوست حالت تیره پیدا می‌کند و دچار سوختگی می‌شود. بیمار نباید با خاراندن یا ساییدن موجب تحریک پوست ناحیه درمان شود. در صورت بروز علائم شدید، می‌توان از روغن‌های بسیار سبک یا عسل استفاده کرد. به بیمار توصیه می‌شود تا حد امکان از تابش مستقیم اشعه آفتاب به ناحیه درمان خودداری کند.

ریزش مو در دوره رادیوتراپی

ریزش مو در منطقه درمان با شدت‌های مختلفی روی می‌دهد. در اغلب موارد، رویش مو پس از درمان طبیعی خواهد بود ولی میزان رویش مجدد آن به منطقه درمان و میزان پرتوگیری بستگی دارد.

بی اشتهایی در دوره رادیوتراپی

رادیوتراپی با ایجاد تغییرات در سلول‌های سالم اطراف تومور می‌تواند سبب بروز تهوع، درد معده، تغییرات چشایی، تغییر در طعم غذاها، اختلال در بلع و یا سایر مسائل گوارشی شود که در نتیجه آن‌ها بیمار دچار بی‌اشتهایی می‌شود. در این موارد بیمار حتی با وجود بی‌اشتهایی باید سعی کند تا از مواد پروتئینی استفاده کند و کالری مورد نیاز بدن خود را تامین کند.

تهوع در دوره رادیوتراپی

زمانی که بیمار احساس تهوع دارد، نباید چیزی بخورد و می‌تواند چند ساعت بعد از آخرین استفراغ، مایعات را شروع کند. بهتر است بیمار چند ساعت قبل از شروع درمان، از خوردن غذای سنگین، شیرین و شور خودداری کند. معمولا غذاهای گرم تهوع‌آور هستند و بهتر است بیمار غذاهای سرد بخورد. پیشنهاد می‌شود در مواقع تهوع و استفراغ شدید، بیمار استراحت بیشتری داشته باشد و تا حد امکان بخوابد.

برگرفته از سایت :  www.vitrinmed.com